375. urodziny wielokulturowej Pragi
10 lutego 1648 r., król Władysław IV nadał warszawskiej Pradze prawa miejskie. 10 lutego 2023 r. będziemy obchodzić 375. urodziny wielokulturowej Pragi.
Warszawska Praga była najbardziej wielokulturową częścią Warszawy, zwłaszcza od końca XVIII do połowy XX wieku. Ślady wielokulturowości są na Pradze cały czas w postaci architektury, historii i klimatu. To Praga była miejscem, na ulicach której, oprócz języka polskiego słyszano m.in. hebrajski, rosyjski, jidysz i niemiecki. To na Pradze w niedalekiej odległości od siebie stał kościół katolicki, synagoga oraz cerkiew. Gdyby w latach 60. XX w. nie rozebrano wpisanej w 1949 r. do rejestru zabytków synagogi znajdującej się przy ul. Szerokiej 31 (obecnie Kłopotowskiego), trzy świątynie nadal byłyby niedaleko siebie.
Pod koniec XVIII w. znaczną część społeczeństwa Pragi stanowili ewangelicy. Była to na tyle duża grupa społeczna, że uzyskała w 1792 r., od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, przywilej osiedlania się na Golędzinowie. Wspólnota luterańska otrzymała dwa place na których postawiono szkołę, kościół, cmentarz oraz garbarnię. Duża liczba ludności tego wyznania zginęła podczas rzezi Pragi w 1794 r. Pod koniec XIX w. większość ewangelików przeniosła się na drugi brzeg Wisły. Zanim to jednak nastąpiło, osadnicy pochodzenia niemieckiego zajmowali się sukiennictwem i garbarstwem. Turcy handlowali skórami, Ormianie produkowali wyroby z safianu (cienka, wyprawiona skóra kozia), skóry cielęcej, zajmowali się także złotnictwem. Rosjanie oferowali herbatę. Żydzi oferowali koszerną żywność, odzież i galanterię.
W XVIII w. właścicielem licznych posesji na terenie dzisiejszej Starej Pragi był zaufany bankier króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Józef Samuel Jakubowicz zwany Szmulem Zbytkowerem. Szmul był także właścicielem folwarku na terenie dzisiejszej Szmulowizny. To na parceli należącej do Zbytkowera powstała wspomniana wcześniej synagoga.
Ciąg dalszy pod zdjęciem
Synagoga Praska w Warszawie rok 1870.
W XIX i na początku XX wieku nikogo nie dziwiła obecność na ulicach Pragi Polaków, Żydów, tatarskich i tureckich kupców, czy Ormian. Chrześcijanie byli sąsiadami żydów, luteranów, często mieszkali w tych samych kamienicach. W latach 60. XIX w. na terenie Pragi przebywało dużo ludności rosyjskojęzycznej, których napływ nasilił się po otwarciu połączenia kolejowego z Petersburgiem i Terespolem, a którzy opuścili Pragę, w znacznej ilości, po I wojnie światowej.
Ciąg dalszy pod zdjęciem
W pierwszej połowie XX w. nie dziwił nikogo sklep kolonialny na ul. Targowej prowadzony przez muzułmanina, obok sklep z rybami prowadzony przez żyda, a kilka kamienic dalej sklep z eleganckimi kapeluszami Mieszkowskiego. Wszystko zmienił wybuch II wojny światowej. Nie ma już tak licznych grup innych narodowości, nie ma wielu budynków, a niektóre miejsca zmieniły przeznaczenie. I tak Żydowski Dom Akademicki przy ul. Sierakowskiego 7 jest obecnie hotelem policyjnym, Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych im. Michała Bergsona to teraz Teatr Baj, a budynek przy zbiegu ulic Floriańskiej z Jagiellońską, wybudowany dla rosyjskiego Czerwonego Krzyża, potem przeznaczony dla weteranów Powstania Styczniowego, jest dzisiaj siedzibą Kurii Warszawsko-Praskiej.
Ciąg dalszy pod zdjęciem
O tym skąd pochodzi nazwa dzisiejszej dzielnicy, kiedy pojawiły się pierwsze wzmianki o Pradze, kiedy Praga podzieliła się na Pragę Północ i Pragę Południe, o historii Pragi pisaliśmy z okazji ubiegłorocznych 374. urodzin.
Plan tegorocznych obchodów: pragapn.um.warszawa.pl/-/375-urodziny-pragi
/om/
Źródło:
Echa dawnej Warszawy, Praga – Karolina Głowacka; Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze – publikacja na zamówienie Urzędu m. st. Warszawy dla Dzielnicy Praga Północ.
Foto: polona.pl – domena publiczna, zdjęcie Synagogi – wikimedia
