Zez i niedowidzenie u dzieci
Obserwując oczy małego dziecka można zauważyć, że ustawienie gałek ocznych sugeruje obecność zeza.
Po dokładniejszej ocenie zwykle okazuje się, że jest to zez rzekomy. Zez rzekomy wynika z szerokiej nasady oczu, nie jest prawdziwą wadą. W większości przypadków efekt wizualny zanika wraz ze wzrostem dziecka i zmianą proporcji w budowie twarzy.
Niestety u części dzieci istnieje rzeczywiste nieprawidłowe ustawienie oczu, czyli zez. Dlatego w każdym przypadku podejrzenia zeza należy przeprowadzić badanie okulistyczne, które pozwoli wykryć zeza. Dokładny pomiar kąta ustawienia oczu i ocenę zakresu ich pracy przeprowadza się na synoptoforze (na zdjęciu). Dzieci chętnie uczestniczą w tym badaniu, ponieważ polega ono na obserwowaniu kolorowych obrazków.
Najczęstszą przyczyną zeza u małych dzieci jest nieskorygowana wada wzroku. Nieleczone wady wzroku i zez mogą dać niedowidzenie i brak widzenia obuocznego, co z kolei skutkuje problemami z nauką i rozwojem już w wieku przedszkolnym. Usunięcie zeza zależy od wczesnego wykrycia i wczesnego leczenia.
Istnieją różne rodzaje zeza: zez ukryty i zez towarzyszący.
Zez ukryty polega na zaburzeniu równowagi mięśni ocznych. Pewna grupa mięśni jest słabsza, co obserwujemy w momencie wyłączenia obuocznego widzenia. W praktyce polega to na tym, że przysłaniamy jedno oko i obserwujemy jego zachowanie po usunięciu przesłony. W momencie odsłonięcia oko jest ustawione w prawo lub w lewo, ale po chwili ustawia się na wprost. Leczenie zeza ukrytego polega na wyrównywaniu wady wzroku, ćwiczeniach ortoptycznych, niekiedy stosowaniu szkieł pryzmatycznych czy operacji.
Zez towarzyszący jest najczęstszą postacią zeza. Oko zezujące towarzyszy w ruchach oku prowadzącemu z jednoczesnym utrzymaniem stałego nieprawidłowego kąta odchylenia. Oko zezujące, odbierając obraz inną częścią siatkówki niż oko zdrowe, traci zdolność ostrego widzenia. Powstaje niedowidzenie z obniżeniem ostrości. Obniżenie ostrości wzroku jest w niektórych przypadkach bardzo duże, określane jako praktyczna ślepota. Niedowidzenie wynika z tego, że w celu uniknięcia podwójnego widzenia uruchamia się mechanizm tłumienia obrazu. Samo tłumienie odbywa się w mózgu.
Wieloletnie, utrwalone tłumienie jest trudne do usunięcia. Dlatego ważne jest, aby jak najwcześniej rozpocząć leczenie. Najbardziej korzystnym okresem leczenia zeza jest wiek przedszkolny czyli między 3. a 6. rok życia. W tym okresie mózg cechuje się dużą plastycznością, a uzyskane efekty leczenia są szybkie i najbardziej trwałe.
Leczenie zeza towarzyszącego obejmuje korekcję wady wzroku poprzez odpowiednie okulary. Zmiana okularów powinna być dokonywana w zależności od wyniku kontrolnych badań okulistycznych. Noszenie szkieł może w niektórych przypadkach spowodować ustąpienie zeza.
Zez naprzemienny jest to nieprawidłowe odchylenie naprzemiennie oka prawego lub lewego. Nie dochodzi do trwałego tłumienia obrazu z jednego oka. Zazwyczaj nie powstaje niedowidzenie, ale nie ma warunków do prawidłowego widzenia obuocznego.
Zez i brak widzenia obuocznego to nie tylko wada kosmetyczna. Ważniejszy jest fakt, że przy braku widzenia obuocznego dziecko ma problemy koordynacją przestrzenną i szybko zniechęca się przy różnego rodzaju zabawach np.: nawlekanie koralików, rysowanie, pisanie, łapanie piłki. Nie ma dzieci za małych do leczenia zeza. Nie należy również rezygnować z leczenia z powodu ukończenia przez dziecko 9. roku życia. Już u dziecka przed pierwszym rokiem życia można zbadać refrakcję i zakres ruchów oka. Należy jak najwcześniej dobrać odpowiednie okulary korekcyjne, można też zastosować zasłanianie oka. Kontrole dziecka zezującego powinny być częste, co najmniej co 4 tygodnie. Dzieci bardzo chętnie noszą okulary, a ćwiczenie oczu traktują jako zabawę, co znacznie ułatwia leczenie.
specjalista chorób oczu, dr n. med. Agnieszka Kujawa-Stosio
Bliższe szczegóły na temat kompleksowego leczenia okulistycznego i ortoptycznego na stronie internetowej www.jaskra.org lub pod numerem 500-523-499, Przychodnia Rejonowa ul. Kickiego 24, gabinet 18
