Budynek dawnych Koszar Golędzinowskich przy ul. Jagiellońskiej 47 wpisany do rejestru zabytków nieruchomych
Powodem wpisania budynku dawnych Koszar Golędzinowskich do rejestru były wartości artystyczne, historyczne oraz naukowe obiektu. Wniosek o dokonanie wpisu został złożony przez Towarzystwo Przyjaciół Pragi.
Budynek koszarowy zbudowano po 1901 r. Obiekt był uzupełnieniem zabudowy Fortu Śliwickiego (po 1918 r. Fort Jasińskiego, Golędzinów).
Wpisany do rejestru budynek dawnych Koszar Golędzinowskich to jeden z 47 budynków Fortu Śliwickiego, reprezentujący charakterystyczne cechy rosyjskiej architektury wojskowej z przełomu XIX i XX w. Budynek posiadał indywidualną oprawę w postaci fryzów, gzymsów kordonowego oraz wieńczącego, lizen i opraw okiennych. Zróżnicowane były elewacje (frontowa, boczna oraz tylna). W ten sposób zróżnicowano funkcje reprezentacyjne budynku od użytkowych.
We wnętrzu budynku, które zostało dostosowane do funkcji mieszkalnej, zachowano historyczne pionowe ciągi komunikacyjne, stopnie oraz posadzkę z lastriko, kamienia i płytek ceramicznych. W niektórych miejscach zachowała się również stolarka drzwiowa, parkiet, pozostałości malatury, co umożliwiło rekonstrukcje dekoracji reprezentacyjnej klatki schodowej. Nad wejściami do budynku widoczne są zachowane kute wsporniki dwuspadowych dachów. Dodatkowo balustrady głównej klatki schodowej dodają obiektowi autentyzmu, podkreślają także jego walor artystyczny.
Do 1915 r. w budynku stacjonowały wojska rosyjskie. Na ścianach widać ślady postrzałów, pochodzące najprawdopodobniej z II wojny światowej. Pomimo tego, że budynek pełni obecnie inną funkcję, nadal stanowi świadectwo historyczne i świadczy o obecności wojsk carskich na tym terenie.
Kilka słów o Forcie Śliwickiego
Fort usytuowano przy dawnej Szosie Kowieńskiej w sąsiedztwie Rogatek Golędzinowskich. Fort Śliwickiego budowano w latach 1835-38, po Powstaniu Listopadowym, na terenie ówczesnej wsi Golędzinów, jako pierwszą warownię poza Cytadelą Aleksandrowską.
Powodem dla którego wybudowano Fort Śliwickiego była ochrona przeprawy przez Wisłę na wysokości Cytadeli. Fort był tzw. przyczółkiem mostowym. W porze letniej na Wiśle rozstawiano most łyżwowy. Zimą przeprawę stanowiła zamarznięta Wisła. Most łyżwowy funkcjonował do chwili wybudowania stałego mostu (1871 r.). Obecnie w tym miejscu stoi Most Gdański.
Fort służył najprawdopodobniej jako siedziba administracyjna bądź koszary wyższej kadry wojskowej, jednak nie potwierdzają tego jednoznacznie archiwalne dokumenty. Za czasów carskich, z fortu wysyłano więźniów na Syberię (1835-1856).
W roku 1920 w Forcie stacjonował batalion warszawski Ochotniczej Legii Kobiet.
Po II wojnie światowej zniszczone budynki rozebrano, a na terenie postawiono hale magazynowe. Na terenie stacjonowały oddziały ZOMO i jednostki Milicji. W latach 90. XX w. siedzibę miały tu konne jednostki Policji. Po 2019 r. w miejsce hal postawiono blok mieszkalny.
– W związku z rozbudową ul. Jagiellońskiej i budową linii tramwajowej zajęto część zieleńca przed budynkiem i wykonano jezdnię łączącą drogę wewnętrzną z ulicą Zatylną. Dawne Koszary Golędzinowskie przeznaczone zostały na mieszkania socjalne o niewielkim metrażu, na parterze wydzielono lokal użytkowy – czytamy na stronie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Ciekawostką jest fakt, że w 1902 r. rozważano utworzenie na terenie Fortu Śliwickiego centralną rzeźnię miejską Warszawy. Fort uznano za najlepsze miejsce.
Słownik pojęć:
- Cytadela Aleksandrowska – obecna Cytadela Warszawska usytuowana na Żoliborzu
- Jasiński Jakub – powstaniec kościuszkowski, zginął w pobliżu fortu 4 listopada 1794 r.
- Lizena – płaski, pionowy występ w murze zewnętrznym
- Malatura – obraz malowany farbami na ścianie lub na drewnie
- Most łyżwowy – tymczasowa przeprawa ułożona na płaskodennych łodziach (w języku staropolskim – łyżwach)
- Ochotnicza Legia Kobiet (OLK) – polska ochotnicza organizacja wojskowa, która powstała we Lwowie w 1918. Znajdowały się w niej kobiety, które chciały walczyć o niepodległość Polski. Podczas wojny polsko-ukraińskiej oraz polsko-bolszewickiej
- Śliwicki Juliusz – carski żołnierz, pochowany w randze pułkownika. W trakcie szturmu Warszawy w 1831 r. spalił most pomiędzy Warszawą a Pragą. Fort otrzymał imię na cześć Śliwickiego z rozkazu Cara w 1835 r.
- Szosa Kowieńska – inne nazwy to Trakt do Jabłonny, Szosa Petersburska, Szosa Modlińska. Powstała w latach 20. XIX w. jako trakt łączący Pragę z Jabłonną i Modlinem. Szosa zaczynała się na wysokości Rogatek Golędzinowskich (petersburskich).
/om/
Źródło: www.mwkz.pl; www.forty.waw.pl ; Przyjaciel Zwierząt, czasopismo miesięczne, nr 11, listopad 1902 r.; Tygodnik Petersburski, gazeta urzędowa Królestwa Polskiego, nr 7, 1835 r., Przewodnik po Warszawie 1920 r. – domena publiczna (polona.pl)
Foto: www.mwkz.pl
