Jak ksiądz Sztuka nie lada sztuki dokonał
Ile osób zdaje sobie sprawę, że na jednym z bardziej znanych placów Pragi Południe, na Placu Szembeka, stoi świątynia, która jest pomnikiem upamiętniającym bohaterów Powstania Listopadowego? Kościół pw. Najczystszego Serca Maryi prawdopodobnie nie powstałby, gdyby nie bohaterska determinacja jego pierwszego proboszcza księdza Jana Sztuki.
Jak ksiądz Sztuka nie lada sztuki dokonał
W 1924 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Grochowa (TPG) rozpoczęła się budowa kościoła na Grochowie. Księdzem przydzielonym przez władze kościelne do współpracy z TPG został ksiądz Jan Sztuka. Dzięki hojności mieszkańca Grochowa, inż. Jana Łaskiego, przyszła parafia otrzymała 3-morgowy plac pod budowę kościoła oraz zabudowań plebańskich. Drewno do budowy drewnianego kościoła, pochodzące z rozbiórki karczmy (róg ul. Grochowskiej 161 i Omulewskiej), podarował Stanisław Lubomirski.
– Marceli Konarzewski wystawia kosztem 7500 złotych tymczasową plebanię. Maria Radziwiłłowa darowuje ornaty i kapy. Architekt Wacław Moszkowski sporządza plany budowy, inż. arch. Władysław Gostyński poświęca wiele bezinteresownej pracy przeprowadzając formalności budowlane i dozorując budowy. Reszty dopełniły liczne ofiary obywateli i mieszkańców Grochowa, pracowników kolejki dojazdowej, fabryk „Pocisk”, „Perkun” i wielu innych – czytamy w książce „Grochów Przedmurze Warszawy” Józefa Polińskiego.
Kościół poświęcono 21 grudnia 1924 r. 21 lutego 1925 r. ukazał się dekret Kurii Arcybiskupiej o utworzeniu Parafii Najczystszego Serca Maryi w Grochowie. Pierwszym proboszczem parafii został ks. Jan Sztuka.
29 czerwca 1930 r. na Walnym Zgromadzeniu Członków TPG zapadła decyzja, by z okazji nadchodzącej setnej rocznicy bitwy grochowskiej uczcić ten fakt nową, monumentalną Świątynią-Pomnikiem – Ku pamięci poległych bohaterów. Walki podczas Powstania Listopadowego 1831 r. nie były zwycięskie, ale miały olbrzymi wpływ na pobudzenie odrodzeńczych wysiłków Narodu. W nieprzerwanym łańcuchu zakończyły się one w naszym pokoleniu odzyskaniem wolności i niepodległości Ojczyzny – czytamy u Polińskiego.
Komitetowi Budowy Kościoła przewodził ks. Jan Sztuka, który wykazywał się umiejętnościami budowania z niczego i przy szczodrości parafian, ofiarujących datki na budowę kościoła.
W trakcie prac budowlanych (obok drewnianego kościoła), rozpoczętych w 1933 r., natrafiono na dwie zbiorowe mogiły powstańcze, które przeniesiono do symbolicznego grobowca na Olszynce Grochowskiej. Ciekawostką jest to, że do budowy fundamentów nowego kościoła, wykorzystano gruz z kazamat fortecznych XI fortu grochowskiego. Prace budowlane zakończono w 1941 r., ale wykończeniowe zostały wstrzymane z chwilą wybuchu Powstania Warszawskiego. Kościół w trakcie II wojny światowej nie został zburzony, lecz jego budowę ukończono dopiero w 1946 r., po powrocie ks. Sztuki z niemieckiej niewoli.
Świątynia-Pomnik została konsekrowana przez Prymasa Polski, ks. kard. Stefana Wyszyńskiego w 1949 r. Jan Sztuka był proboszczem w parafii na Grochowie aż do śmierci (26.12.1970 r.).
- W kruchcie nawy głównej kościoła znajduje się tablica ufundowana przez mieszkańców Grochowa z okazji 130. rocznicy Powstania Listopadowego.
- W krużgankach umieszczono tablice upamiętniające pułki ułanów walczących w Bitwie pod Grochowem.
- W ściany kościoła wmurowano tablice poświęcone m.in. pamięci proboszcza i budowniczego świątyni, ks. Jana Sztuki.
Jan Sztuka (1892–1970) pochodził z Remiszewic. Seminarium duchowne ukończył w Warszawie. Wikariusz parafii Najświętszego Serca Jezusowego przy ul. Kawęczyńskiej. Proboszcz parafii Najczystszego Serca Maryi. Członek Koła Polskiej Macierzy Szkolnej. W 6 tygodni wybudował pierwszy drewniany kościół. Na plebanii świątyni zorganizował tzw. Dom Kulturalno-Oświatowy z salą kinową oraz sceną dla teatrów amatorskich. W trakcie okupacji wspierał i udzielał schronienia żołnierzom AK. Jedno ze źródeł podaje (Historia Uważam Rze), że ksiądz podjął się rozmów z Niemcami, których celem był brak represji wobec mieszkańców Pragi. Po upadku Powstania Warszawskiego, gdy Niemcy wyprowadzali mężczyzn z Pragi, Jan Sztuka dobrowolnie dołączył do ich grupy. Ksiądz został wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Mówi się, że ksiądz dokonał nie lada sztuki i uratował Pragę przed zburzeniem. Ksiądz Jan Sztuka został pochowany w podziemiach parafii. Do dzisiaj jest wspominany przez starszych mieszkańców Grochowa, a jedna z grochowskich ulic została nazwana jego imieniem.
Oktawia Michałowska, fot. polona pl domena publiczna
