Praska nastawnia kolejowa wpisana do rejestru zabytków
Praska nastawnia dysponująca WSD/WSP przy ul. Chodakowskiej 100 została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jak czytamy na stronie Urzędu m.st. Warszawy, obiekt był ujęty w gminnej ewidencji zabytków*. W 2016 r. postulowano o wpis obiektu do rejestru zabytków. Takie informacje znajdują się także w karcie ewidencyjnej nastawni.
Nastawnia WSD/WSP
Nastawnia dysponująca Warszawa Wschodnia Dalekobieżna (WSD) oraz Podmiejska (WSP) zlokalizowana jest w rejonie Dworca Wschodniego. Nastawnia przeznaczona do kierowania i nadzoru ruchu pociągów została oddana do użytku najprawdopodobniej w roku 1969. Obiekt posiada łączność z nastawniami na stacjach Warszawa Centralna, Warszawa Zachodnia, Warszawa Wawer oraz Warszawa Praga. Ze względu na charakterystyczny kształt budynek nazwano „Grzybkiem”.
Projekt nastawni WSD/WSP
Autorem projektu nastawni przypominającej kształtem grzybka był najprawdopodobniej inż. Zygmunt Kęska. Projekt powstał w drugiej połowie lat 60. XX wieku w Biurze Projektów Kolejowych. Nastawnia posiada główne pomieszczenie w kształcie spłaszczonego cylindra o średnicy ok. 12 metrów. Na terenie obiektu funkcjonuje pomieszczenie socjalne, sanitarne i korytarz prowadzący na klatkę schodową. Na środku dyspozytorni znajdują się pulpity nastawcze urządzeń przekaźnikowych sterowania ruchem kolejowym. Kształt dyspozytorni – okrąg – zapewnia doskonałe warunki obserwacji ruchu pociągów. W pomieszczeniach zaplecza socjalnego zachowała się oryginalna stolarka drzwiowa. Obiekt przeszedł remont w 2003 r. Wymieniono okna, wykonano nowe pokrycie dachu, obróbki blacharskie, częściowe ocieplenie obiektu, nowe powłoki tynkarskie.
Wartości artystyczne i naukowe nastawni
Do wpisania obiektu na listę zabytków przyczyniły się wartości artystyczne i naukowe nastawni. Ponieważ teren, na którym znajduje się nastawnia, usytuowany jest między torami, jest także ograniczony od strony wschodniej historycznym budynkiem warsztatów Kolei Warszawski Terespolskiej, budynek nastawni wyniesiono powyżej istniejących zabudowań. Dzięki temu zrealizowano nowatorski projekt architektoniczny, który charakteryzuje się m.in. zestawieniem brył, zestawieniem linii horyzontalnych (płyty stropowe, pas okienny, zadaszenie cylindra nastawni) oraz wertykalnych (słupy i okna żelbetowego trzonu budynku), przełamanych dzięki wprowadzeniu krótkich wsporników dolnej płyty stropowej czy przesunięciu cylindra nastawni względem pionu klatki schodowej. Naukową wartość budynku stanowi m.in. nowatorski projekt architektoniczny wykorzystujący żelbetową konstrukcję słupkowo-wspornikowo-płytową.
Nastawnia WSD/WSP to przykład architektury modernizmu lat 60. XX w. Budynek stanowi część architektonicznego krajobrazu stacji kolejowej Warszawa Wschodnia.
Czym się różni gminna ewidencja zabytków od wpisu do rejestru zabytków?
*Wpisu do ewidencji gminnej dokonują władze gminy na podstawie zarządzenia, a właściciel może nawet o tym nie wiedzieć. Taki wpis nie nakłada na właściciela obowiązków konserwacji zabytku. Jeśli obiekt ujęty w gminnej ewidencji zostanie uwzględniony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, podlega ochronie prawnej.
Wpis do rejestru zabytków jest dokumentem niezależnym od gminnej ewidencji i nakłada obowiązek zawiadomienia o:
- uszkodzeniu, zniszczeniu zabytku, a także zagrożeniu dla zabytku – niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wystąpienia zdarzenia
- zmianie miejsca przechowania zabytku – dotyczy zabytków ruchomych – w terminie miesiąca od dnia nastąpienia zmiany
- zmianach dotyczących stanu prawnego zabytku, nie później niż w terminie miesiąca od dnia ich wystąpienia lub powzięcia o nich wiadomości.
Wpisem do rejestru zabytków zajmuje się wojewódzki konserwator zabytków. Wpisu dokonuje się z urzędu lub na wniosek właściciela.
/om/
Źródło: www.mwkz.pl, UM, „Modernistyczne zabytki kolejnictwa na terenie Warszawy – wybrane przykłady. Jakub M. Andrzejewski”.
Foto: www.mwkz.pl, UM (karty ewidencyjne)
