100.rocznica Bitwy Warszawskiej
Piechota polska w marszu na front przed Bitwą Warszawską, źródło: wikipedia.pl
W sierpniu 1920 roku młode państwo polskie stanęło na progu katastrofy. Rozpoczęta w poprzednim jeszcze roku wojna na wschodzie, mająca definitywnie uwolnić Europę Wschodnią od dominacji rosyjskiej nie przyniosła spodziewanego rezultatu.
Dowodzący armią polską Józef Piłsudski, w marcu 1920 roku nominowany na Marszałka Polski, nie poparł białych generałów przeciw bolszewikom, uważając, iż dawna Rosja nigdy nie pogodzi się z niezależnością Polski. Dlatego też nie wsparł armii Denikina przeciw Leninowi, natomiast zawarł porozumienie z przywódcą ukraińskim atamanem S. Petlurą. Celem wspólnego działania miało być wywalczenie niepodległości dla Ukrainy, rozpoczęte wyprawą kijowską. Zajęta naprędce, w maju 1920 roku stolica Ukrainy, została niestety odbita w wyniku wielkiej kontrofensywy Armii Czerwonej. Wojska Budionnego, nie zatrzymywane przez nikogo, siejąc po drodze spustoszenie, mordując i wzniecając pożary, niespodziewanie znalazły się na przedpolach Warszawy. Dowództwo radzieckie głosiło, że po trupie burżuazyjnej Polski wiedzie droga do rewolucji europejskiej. Wtedy Piłsudski, mimo presji niechętnych mu środowisk, bliski załamania, realizuje opracowany przez siebie plan kontrofensywy i na czele 4 armii natarł znad Wieprza na tyły wojsk bolszewickich atakujących stolicę Polski. Walki trwały dziesięć dni.
Bitwa Warszawska – piechota polska w tyralierze, źródło: wikipedia.pl
Front na odcinku północnym zatrzymał się na linii Brześć-Grodno. Ostateczne zwycięstwo zostało przypieczętowane klęską Armii Czerwonej w bitwie nad Niemnem w dniach 20-29 września 1920 roku.
Jednak ta decydująca o losach Warszawy batalia, okupiona setkami ofiar, rozegrała się bliżej, na przedmurzu Warszawy nad Wisłą – pod Ossowem. W zachodniej Europie nazwano ją „XVIII decydującą bitwą świata”, a w Polsce „Cudem nad Wisłą”. W uznaniu za Bitwę Warszawską, której częścią stała się bitwa pod Ossowem, dnia 14 listopada 1920 roku na Placu Zamkowym Józefowi Piłsudskiemu wręczono buławę marszałkowską. Zasłużył sobie na nią nadludzkim wysiłkiem, manewrem oskrzydlającym, dzięki czemu stolica została uratowana.
Jednym z wielu poległych tu, był ks. Ignacy Jan Skorupka, którego historia kreowała na bohatera wojny polsko-bolszewickiej. Przyszedł na świat w Warszawie – 31 lipca 1893 roku w domu przy ul. Ciepłej 3 – jako syn Adama i Eleonory z Pomińskich. Uczęszczając do gimnazjum gen. P. Chrzanowskiego przy ul. Smolnej (późn. i obec. Liceum im. J. Zamoyskiego) był ministrantem w kościele parafialnym Wszystkich Świętych, w którym go ochrzczono. W 1909 roku podjął studia w warszawskim Seminarium Duchownym. Kontynuował je następnie w Akademii Duchownej w Petersburgu. Święcenia kapłańskie przyjął 26 stycznia 1916 roku. Pełniąc posługę wśród Polaków w Rosji, zorganizował m.in. Komitet Pomocy i Opieki nad Uchodźcami. Do kraju wrócił dopiero w 1918 roku, a od lipca następnego roku, pełnił funkcję prefekta w sierocińcu Ogniska Rodziny Marii przy ul. Zamoyskiego 30 na Pradze. Na jego prośbę – biskup polowy WP Stanisław Gall – dnia 31 lipca 1920 roku mianował go kapelanem Garnizonu Praskiego, a następnie I Batalionu 236 pp. Armii Ochotniczej utworzonej przez gen. Józefa Hallera. Na front wyruszył z 236 pp., w którym pośród ochotników było wielu jego uczniów.
Polskie pozycje pod Miłosną, sierpień 1920, źródło: wikipedia.pl
Zagrzewał do walki żołnierzy, umierającym niósł rozgrzeszenie, rannych pocieszał i opatrywał. Poległ pod Ossowem niedaleko Radzymina w przededniu „Cudu nad Wisłą” – 14 sierpnia 1920 roku. Jego pogrzeb odbył się 17 sierpnia z wszelkimi honorami wojskowymi na Starym Cmentarzu Powązkowskim, poprzedzony mszą św. odprawioną w Kościele Garnizonowym przy ul. Długiej. Tłumy warszawiaków odprowadziły go na miejsce wiecznego spoczynku w kwaterze 244 (rz. V grób nr 15). Na skromnej tablicy wykonanej z piaskowca, prócz tekstu, umieszczono fotografię, Krzyż Virtuti Militari i herb Ślepowron.
Szczątki poległych w obronie stolicy złożone zostały w wydzielonej kwaterze na Cmentarzu Wojskowym. W głównej alei tej nekropolii ustawiono pomnik Warszawskich Orląt dłuta Stanisława Jackowskiego. Na umieszczonej z lewej strony płaskorzeźbie artysta utrwalił postać księdza Skorupki. Wówczas też jedną z ulic śródmieścia – Sadową (boczna od ul. Marszałkowskiej), przemianowano na ul. ks. Skorupki. W okresie PRL-u powrócono do pierwotnej nazwy ulicy, a pomnik na Cmentarzu Wojskowym, przemianowanym na Cmentarz Komunalny przeniesiono na miejsce, w którym stoi do chwili obecnej. Jest też pamiątka „Bitwy Warszawskiej” w letniej rezydencji papieży w Castel Gandolfo. Otóż na ścianie kaplicy, znajduje się potężnych rozmiarów obraz bitwy pod Ossowem, pędzla wybitnego polskiego malarza batalisty Jana Rozena, wykonany na polecenie papieża Piusa XI, który w 1920 roku był nuncjuszem w Warszawie.
Po 1989 roku Warszawa ponownie czci swych zwycięzców i bohaterów. Przede wszystkim przywrócono ulicę ks. Skorupki, a 15 sierpnia 1990 roku przy kościele Matki Boskiej Zwycięskiej na Kamionku, przy ul. Grochowskiej, odsłonięto tablicę informującą, iż w drodze na front, odprawił tutaj swoją ostatnią mszę św. ks. Skorupka. Projekt tablicy wykonał Bohdan Różycki. W tym samym roku, na ścianie Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława IV przy Al. Solidarności – gdzie formował się pułk – wmurowano tablicę upamiętniającą poległego w bitwie dowódcę I Batalionu ppor. Stanisława Matarewicza. Autorem projektu tej z kolei tablicy jest Marek Moderau.
Tadeusz Władysław Świątek
