109. urodziny Mostu Poniatowskiego
6 stycznia 1914 r. otwarto nową przeprawę przez Wisłę – most Mikołajewski. Nazwa ta nie spotkała się z przychylnością mieszkańców, którzy przeprawę nazywali trzecim mostem lub mostem Poniatowskiego. Nazwę Księcia Józefa Poniatowskiego most otrzymał w 1917 r. Dlaczego mieszkańcy określali most trzecim? Skoro był to czwarty most. Dlatego, że dwa mosty przy Cytadeli (drogowy oraz kolejowy) uważali za jeden. Kolejną przeprawą był Most Kierbedzia.
Przeprawa przyczyniła się do rozwoju Saskiej Kępy oraz do powstania Parku Skaryszewskiego.
Komitet budowy mostu powstał w roku 1904, choć pierwsze plany budowy mostu jako przedłużenie Alej Jerozolimskich pojawiły się już w roku 1870. Twórcami przeprawy byli inżynierowie Mieczysław Marszewski i Wacław Paszkowski oraz architekt Stefan Szyller.
Budowa ośmioprzęsłowego mostu ruszyła w roku 1904. W 1910 r. aresztowano Mieczysława Marszewskiego, w związku z kontrolą zbyt wysokich kosztów budowy przeprawy. Marszewski był ofiarą rozgrywek politycznych. Został wsadzony do więzienia za przekazanie łapówki. W 1917 r. Mieczysława Marszewskiego oczyszczono z zarzutów. Niestety na budowę mostu nie wrócił. Z więzienia trafił do zakładu dla obłąkanych. Prace nad budową kontynuował Aleksy Lubickij, który nie zmienił niczego w projekcie.
„Poniatoszczak” był kilkukrotnie zniszczony. 5 sierpnia 1915 r. dwa filary mostu zostały wysadzone przez wycofujących się z Warszawy Rosjan. Zniszczeniu uległy cztery przęsła przeprawy. Most ponownie otwarto we wrześniu 1916 r. po prowizorycznej odbudowie polegającej na wstawieniu drewnianych przęseł wzmocnionych żelaznymi wiązaniami. Niestety most spłonął rok później.
Kolejna odbudowa Mostu Poniatowskiego miała miejsce w roku 1921 i trwała do 1927. Działania wojenne przyczyniły się do kolejnych zniszczeń w roku 1944. Odbudowa rozpoczęła się w 1946 r. według projektu Stanisława Hempla. Przeprawę pozbawiono ozdobnych balustrad, które zastąpiono zwykłymi barierkami. Nie odtworzono także ozdobnych ław, których fragmenty wyłowiono z Wisły dopiero w roku 2015. Wieżyce od strony praskiej odbudowano w roku 2005.
Nie udało nam się znaleźć informacji odnośnie rodzaju oświetlenia Mostu Poniatowskiego na początku jego istnienia, do II wojny światowej. W pierwszej połowie XIX wieku miasto było oświetlone latarniami gazowymi. Takie latarnie oświetlały wcześniej wybudowany Most Kierbedzia. Można więc przypuszczać, że Most Poniatowskiego również był oświetlany latarniami gazowymi.
Choć w 1904 r. stawiano w Warszawie pierwsze latarnie elektryczne, gazowe nadal trzymały się mocno. W latach 30. XX wieku z inicjatywy dyrekcji Gazowni Miejskiej rozpoczęto produkcję i instalację modernistycznej w formie latarni gazowej o wysokości 5,5 metra z dziewięcioma żarówkami. Palnik był zapalany automatycznie, dawał też możliwość zegarowej regulacji ustawień, więc część palników zapalała się lub gasła o ustalonych porach – czytamy na stronie Urzędu Miasta Warszawy.
/om/
Źródło: dzieje.pl, polskieradio24.pl, FB/Stołeczny Konserwator Zabytków, UM
Foto: wikimedia.org, polona.pl (domena publiczna)
