Przekazałam mieszkanie osobie bliskiej w formie darowizny, okazało się, że osoba ta nie zasługuje na tego typu szczodrość. Czy mogę to odwołać?
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Przekazałam mieszkanie osobie bliskiej w formie darowizny. Po pewnym czasie okazało się, że osoba ta nie zasługuje na tego typu szczodrość. Czy mogę to odwołać?
Tak, może Pani odwołać darowiznę, pod warunkiem, że obdarowany dopuścił się względem Pani rażącej niewdzięczności, a od momentu w którym dowiedziała się Pani o niewdzięczności obdarowanego nie upłynął rok. Zgodnie bowiem z art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego „Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności”. Nasuwa się pytanie, co należy rozumieć pod pojęciem rażącej niewdzięczności. Odpowiedzi można znaleźć m.in. w wielu orzeczeniach sądowych, z których wynika, że jest to takie zachowanie obdarowanego, które było skierowane przeciwko darczyńcy świadomie i w nieprzyjaznym zamiarze.
Według orzecznictwa sądowego nie mogą być podstawą odwołania darowizny incydentalne sprzeczki, tym bardziej wywołane przez zachowanie darczyńcy, jak również zawiedzione oczekiwania darczyńcy co do należytego zajmowania się przez obdarowanego przedmiotem darowizny (w tym przypadku mieszkaniem).
Z kolei, jako przykłady rażącej niewdzięczności orzecznictwo sądowe podaje m.in. pozostawienie darczyńcy bez koniecznej pomocy, czy obmawianie darczyńcy przez obdarowanego wobec innych osób o postępowanie, które godzi w jego dobre imię. Sąd Najwyższy uznał, że aby zachowanie obdarowanego można było uznać za rażąco niewdzięczne, musi je cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej.
Okoliczności każdej sprawy są inne i ustalenie, czy zachowanie osoby obdarowanej można ujmować w kategorii rażącej niewdzięczności należy ocenić pod kątem danej sprawy.
Jednocześnie należy wskazać, że w sytuacji, gdy darowizna polegała na nieodpłatnym przeniesieniu własności, z chwilą jej odwołania, własność nie powraca jeszcze do darczyńcy. Skutek ten nastąpi bowiem dopiero z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność, stanowiącej wykonanie zobowiązania ciążącego na obdarowanym (w tym przypadku w formie aktu notarialnego). Odwołanie darowizny wyklucza zatem automatyczne przejście przedmiotu darowizny na darczyńcę. W przypadku problemów z wykonaniem tego obowiązku przez obdarowanego po odwołaniu darowizny, można wystąpić do sądu o zobowiązanie obdarowanego do złożenia stosownego oświadczenia woli w tym zakresie. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek obdarowanego do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie (art. 64 Kodeksu cywilnego).
W końcu za istotny należy uznać w tej sprawie art. 899 § 3 Kodeksu cywilnego zgodnie z którym „Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego”. Początek tego terminu wyznacza moment dowiedzenia się przez uprawnionego o podstawach odwołania, tj. o niewdzięczności obdarowanego, a nie moment wystąpienia rażącej niewdzięczności.
