Historyczny spacer Targową
17 września odbył się historyczny spacer po Targowej, najważniejszej ulicy Pragi. Poprowadziła go Monika Wesołowska, praski przewodnik, konserwator zabytków, autorka profilu FB „Z Pragą za pan brat” i wielu opracowań praskich zabytków, a także – prażanka mieszkająca przy u. Targowej.
Wietrzna i pochmurna pogoda nie zachęcała do spaceru, dlatego wzięło w nim udział niewielka, dziesięcioosobowa grupa miłośników historii praskich kamienic.
Pierwszym przystankiem była kamienica nr 14, zbudowana na przełomie XIX i XX wieku dla Władysława Karszo-Siedlewskiego. Obdrapana i zakryta siatką remontową skrywa przed wzrokiem postronnych unikalny drewniany gzyms i aż cztery podwórka.
Brama uratowanej w ostatniej chwili kamienicy przy Targowej 14
Posesja położona obok należała do żydowskich kupców Izaaka i Noaha Eltermanów. W miejscu zarośniętym dzisiaj krzakami miała powstać miała nowoczesna, modernistyczna kamienica, której zatwierdzone do realizacji palny zachowały się w archiwach. Rozpoczęcie budowy uniemożliwił wybuch drugiej wojny światowej.
Prowadząca spacer Monika Wesołowska przed posesją Noaha i Izaaka Eltermanów, gdzie w 1939 roku miała powstać imponująca modernistyczna kamienica.
Podobny modernistyczny pawilon miał powstać także na niewielkiej działce przy skrzyżowaniu Targowej i Ząbkowskiej. Dzisiaj jest tam zaniedbany trawnik, zarośnięty niepielęgnowanymi krzakami.
Targowa 32 Kamienica kupca Abrama Hamburgera z 1914 roku
Kolejne kamienice miały równie fascynującą przeszłość. W najstarszych, zachowały się jeszcze piwnice z końca XVIII wieku. Niepozorne, ubogo zdobione kamienice przy Targowej nr 50 i 52 przeznaczone były do rozbiórki. Ocalały dlatego, że w 1996 roku odkryto w nich przedwojenne polichromie – świadczące o tym, że funkcjonował w nich żydowski dom modlitwy. Dzisiaj stanowią siedzibę Muzeum Pragi.
Ozdobne dźwigary balkonu jednego z najstarszych domów Pragi przy Targowej 52.
Sąsiedni dom, nr 54, miał wejście jednego z najbardziej znanych bazarów, nazwanego od nazwiska właściciela bazarem Różyckiego. Nieco dalej funkcjonował od końca XIX wieku inny, dzisiaj już zapomniany, bazar Dzierżanowskiego, uchodzący przed wojną za nowocześniejszy i bardziej zadbany od „Różyca”.
Uczestnicy spaceru przed posesją Juliana Różyckiego (Targowa 54)
Przez ponad dwie godziny uczestnicy spaceru poznawali niezwykłe historie kamienic z ulicy Targowej. Ciekawostki dotyczyły nie tylko budynków, ich wyglądu i zachowanych detali architektonicznych, ale również właścicieli posesji i firm, które w nich funkcjonowały. Równie interesujące były losy budynków, które się nie zachowały, a dzięki niezwykłej wiedzy przewodniczki i zachowanym dokumentom spacerowicze poznali również domy, które nie powstały, oraz ich projektantów i inwestorów.
Fascynujący był również przebieg walki o zachowanie cennych zabytków – boje nie zawsze wygrane. Uzupełnieniem opowiadań były prezentowane przez przewodniczkę unikalne zdjęcia i plany budynków, pochodzące m.in. z archiwum Mazowieckiego Konserwatora Zabytków i mieszkańców Pragi.
-
- Targowa 32 – głowa rzymskiego boga kupców i złodziei Merkurego nad wejściem do kamienicy Hamburgera
-
- Róg Targowej i Ząbkowskiej. Pod koniec lat 30-tych XX wieku miał tu powstać modernistyczny, szklany pawilon handlowy.
-
- Targowa 46 – secesyjna balustrada kamienicy Maksa Patschego z początku XX wieku. Kamienica należała później do współwłaściciela firmy księgarskiej „Gebethner i Wolff” Jana Gebethnera.
-
- Porównanie wyglądu dzisiejszego budynku przy Targowej 19 z archiwalnymi zdjęciami
-
- Targowa 19 – zniszczona fasada kryje unikalne detale architektoniczne
-
- Przed kamienicą Targowa 64
Spacer „Ulica Targowa – główna ulica Pragi” zorganizowany został przy udziale Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa.
Tekst i zdjęcia Krzysztof Gutowski
