Jakie są przesłanki separacji i czym separacja różni się od rozwodu?
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Zgodnie z art. 61(1) § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Zatem podstawą do orzeczenia separacji jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Przez pożycie małżeńskie rozumie się ogół więzi fizycznych, gospodarczych i duchowych, które łączą małżonków, a więc wspólnotę uczuć, połączoną ze współżyciem fizycznym i sferą gospodarczą. Zupełny rozkład pożycia zachodzi wtedy, gdy pomiędzy małżonkami nastąpiło zerwanie łączących ich więzi w wymienionych powyżej sferach współżycia małżonków.
Należy jednocześnie podkreślić, że ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej nie musi zawsze prowadzić do zupełnego rozkładu pożycia. Przykładem takiej sytuacji może być ustanie współżycia fizycznego na skutek choroby małżonka, rozłączenie małżonków spowodowane pobytem w szpitalu, długotrwałym wyjazdem służbowym, pracą zarobkową małżonków w różnych odległych od siebie miejscowościach itp. Przyczyny rozkładu pożycia muszą być zatem oceniane indywidualnie i adekwatnie do zaistniałej sytuacji.
Orzeczenia separacji dokonuje wyłącznie sąd na żądanie każdego z małżonków. Separacja może być orzeczona również na zgodny wniosek małżonków, jeśli nie mają oni wspólnych małoletnich dzieci. Do orzeczenia separacji nie jest konieczne – tak jak przy rozwodzie – wykazywanie, że rozkład pożycia małżeńskiego ma charakter trwały. W sytuacji, gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione (spełnione są warunki do otrzymania rozwodu), wówczas sąd orzeknie rozwód. Jeśli jednak orzeczenie rozwodu nie jest w danym przypadku dopuszczalne, natomiast uzasadnione jest żądanie orzeczenia separacji, sąd orzeka separację [art. 61 (2) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego].
Kolejna różnica pomiędzy orzeczeniem separacji a rozwodu polega na tym, że małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa, albowiem skutkiem orzeczonej separacji nie jest rozwiązanie małżeństwa, co ma miejsce w przypadku rozwodu. Należy także zwrócić uwagę, że na skutek orzeczenia separacji, od strony formalnej małżeństwo nadal istnieje, co wyłącza możliwość zmiany nazwiska. Warto w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z art. 59 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w przypadku rozwodu, w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
W przeciwieństwie do rozwodu, separacji może żądać również małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Ponadto, jeśli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Obowiązek pomocy może przybierać zarówno aspekt majątkowy, jak i osobisty, np. pomoc w gospodarstwie domowym, pielęgnacja w czasie choroby, niepełnosprawności itp. Obowiązek wzajemnej pomocy nie ciąży natomiast na małżonkach rozwiedzionych. W końcu, ustanowiona separacja może być zniesiona orzeczeniem sądu (konieczne jest tutaj zgodne żądanie małżonków), natomiast rozwód powoduje ostateczne rozwiązanie małżeństwa.
