Który sąd jest właściwy do rozpatrzenia sprawy o rozwód?
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Który sąd jest właściwy do rozpatrzenia sprawy o rozwód?
Udzielając odpowiedzi na to pytanie należy mieć na uwadze zarówno właściwość rzeczową, jak i miejscową sądu. O tej pierwszej właściwości stanowi art. 17 pkt. 1) Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym, do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia. W związku z tym, że roszczenie o rozwód ma charakter niemajątkowy, to właściwym sądem do rozpatrzenia tego rodzaju sprawy w I instancji będzie sąd okręgowy.
Z kolei właściwość miejscowa sądu w sprawie o rozwód wynika z art. 41 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Każda z ww. właściwości sądu jest właściwością wyłączną i będzie miała zastosowanie dopiero wówczas, gdy odpadnie możliwość określenia właściwego sądu według wcześniejszej kolejności.
Mając powyższe na uwadze, należy zaznaczyć, że w pierwszej kolejności sądem wyłącznie właściwym w tego rodzaju sprawie będzie sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania. Należy jednocześnie zauważyć, że sąd ten będzie właściwy niezależnie od tego, czy małżonkowie w okręgu danego sądu mieli wspólne miejsce zamieszkania, czy też mieszkali oddzielnie. Dla wyznaczenia sądu właściwego według tego kryterium koniecznym jest jednak, aby choć jedno z małżonków w okręgu tym miało jeszcze miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Za zwykły pobyt należy uznać przebywanie w danej miejscowości bez zamiaru stałego w niej pobytu.
Jeżeli małżonkowie nie mieszkali w okręgu tego samego sądu lub wprawdzie mieli tam miejsce zamieszkania, ale w dacie wytoczenia powództwa żadne z nich już w okręgu tym nie mieszka, ani nie przebywa, wówczas wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Czy taka sama jest właściwość sądu jeśli chodzi o dochodzenie alimentów na rzecz dziecka?
Zgodnie z art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga m.in. w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. W postępowaniu o rozwód sąd z urzędu orzeka o alimentach i to niezależnie od tego, czy małżonkowie zawarli wcześniej umowę co do realizacji obowiązku alimentacyjnego bądź jeden z małżonków dobrowolnie płacił alimenty na rzecz dziecka. W tej sytuacji właściwość sądu będzie ta sama.
Jeżeli jednak pozew obejmowałby wyłącznie roszczenie o alimenty na rzecz dziecka, wówczas sądem właściwym będzie sąd rejonowy, odpowiadający miejscu zamieszkania osoby zobowiązanej bądź uprawnionej do alimentów. Wybór w tym zakresie należy do osoby występującej z roszczeniem o alimenty (powoda). Powyższe wynika z art. 16, 17 pkt. 4 oraz art. 31 i 32 Kodeksu postępowania cywilnego.
