Odkrycie na terenie cmentarza na Bródnie
Jak informuje Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wyniku prac badawczych (kwerendy źródłowej) na terenie bródnowskiej nekropolii żydowskiej, ustalono miejsce spoczynku jednego z XIX-wiecznych cadyków.
Ohel cadyka
Ze względu na to, że cmentarz był w okresie II wojny światowej, jak i po, zupełnie zdewastowany, zlokalizowanie miejsca pochówku było dużym wyzwaniem. Odkrycie ohelu o wymiarach 3×5 m (niewielkiego żydowskiego grobowca) było możliwe dzięki analizie jedynego znanego zdjęcia pochodzącego z 1926 r. Fotografia została najprawdopodobniej wykonana z balonu. Widoczne są na niej dwa ohele. Zdjęcie znajduje się w zbiorach Archiwum Państwowego w Warszawie.
W wyniku archeologicznej eksploracji terenu, prowadzonej pod nadzorem Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy, odkopano zarysy ścian ohelu. Na środku zachowanej ceglanej podłogi zadokumentowano miejsce pochówku praskiego cadyka. W tym miejscu został pochowany Jona Melweger lub Fajwke Lewiński. Być może, dzięki dalszej analizie odsłoniętego terenu oraz okolicznych grobów, badaczom uda się doprecyzować tożsamość pochowanej w ohelu osoby.
Prowadzone prace są wykonywane przez firmę Wykop na Poziomie, a finansowane ze środków MWKZ, realizowane pod egidą Fundacji Dziedzictwa Kulturowego oraz Gminy Żydowskiej w Warszawie.
Cmentarz Żydowski na Bródnie
Cmentarz Żydowski na Bródnie, znajdujący się przy ul. Św. Wincentego 15, został założony w roku 1780. Król Stanisław Poniatowski wydzierżawił teren wpływowemu przedsiębiorcy Szmulowi Zbytkowerowi jako teren przeznaczony na żydowskie miejsce spoczynku.
16 listopada 1940 r., wraz zamknięciem getta warszawskiego, zaprzestano pochówków. W trakcie Powstania Warszawskiego na cmentarzu odbywały się egzekucje.
W latach 1948-1951, na polecenie władz komunistycznych, ocalałe nagrobki wyrwano. Część z nich została użyta jako materiał budowlany, część przygotowano do wywiezienia. Na obszarze cmentarza planowano utworzyć park, część terenu zalesiono.
W połowie lat 80. XX wieku, dzięki staraniom Fundacji Rodziny Nissenbaumów, teren Cmentarza Żydowskiego na Bródnie ogrodzono, a główna aleja została wybrukowana. Od strony ul. św. Wincentego postawiono ozdobną bramę. Gmina Żydowska w Warszawie odzyskała cmentarz w grudniu 2012 r.
Na terenie cmentarza pochowano m.in. trzech cadyków: Jony Melwergera, Eleazara Izraela Aszkenazego oraz prawdopodobnie Fajwla Lewińskiego. Założyciela nekropolii Szmula Zbytkowera, a także Abrahama Sterna, twórcę pierwszej na świecie maszyny liczącej – arytmometru, która wykonywała pięć podstawowych działań.
Cmentarz Żydowski na Bródnie uważano za miejsce pochówku uboższych Żydów. Opłaty za pochówki, w stosunku do cmentarza przy ul. Okopowej były niższe o 75%. Dokonywano tutaj również pochówków bezpłatnych. Więcej o cmentarzu na stronie Cmentarz Żydowski na Bródnie.
/om/
Źródło: MWKZ, FB/bejtalmin, sztetl.org.pl
Foto: MWKZ
Warszawski Lokalny Portal Informacyjny Mieszkaniec
