Prawnik radzi – wiek emerytalny – umowa o pracę
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Pozostało mi 2 lata do emerytury. Wiem, że jestem w tzw. okresie ochronnym, który uniemożliwia pracodawcy rozwiązanie ze mną umowy o pracę, ale czy w każdej sytuacji?
Faktycznie, zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. W sytuacji wypowiedzenia umowy o pracę w tym okresie pracownik może żądać uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, względnie może domagać się przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach albo odszkodowania. Powyższe nie oznacza jednak, że nie jest możliwe rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę w tym okresie. Powołana regulacja nie chroni pracownika w wieku przedemerytalnym przed wypowiedzeniem umowy o pracę w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, co wynika wprost z art. 411 Kodeksu pracy. Ochrona pracownika wynikająca z w/w przepisu jest wyłączona również w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 Kodeksu pracy). Ponadto, kodeksowa ochrona pracownika w omawianym zakresie nie obejmuje rozwiązania stosunku pracy w drodze innej czynności prawnej niż wypowiedzenie, tj. w sytuacji rozwiązania przez pracodawcę z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 Kodeksu pracy) oraz z przyczyn niezawinionych przez pracownika związanych z jego usprawiedliwioną absencją chorobową (art. 53 Kodeksu pracy). Zakaz ten nie dotyczy również umów terminowych.
Czy osiągnięcie wieku emerytalnego przez pracownika jest wystarczającą podstawą do rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę?
Nie. Odpowiedź na to pytanie nie wynika jednak wprost z żadnego przepisu, a jest tożsama z aktualnym stanowiskiem orzecznictwa sądowego w tym zakresie. Przez wiele lat istniały niejednolite poglądy sądów na ten temat. Jedne wskazywały, że osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego stanowi samodzielną przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. Istniały również orzeczenia przeciwne, które wskazywały, że wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony wyłącznie z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego jest dyskryminujące i nieuzasadnione w świetle obowiązujących przepisów Kodeksu pracy. Wydaje się, że rozbieżności w tym zakresie ostatecznie usunęła uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 roku, zgodnie z którą osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może stanowić wyłącznej przyczyny wypowiedzenia umowy przez pracodawcę. Kolejne orzeczenia Sądu Najwyższego potwierdzają słuszność tej interpretacji. Należy jednak pamiętać, że odmienną kwestią jest wybór pracowników przewidzianych do zwolnienia w ramach redukcji etatów. W świetle orzecznictwa sądowego, uzyskanie przez pracownika prawa do wcześniejszej emerytury może uzasadniać jego wybór do rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, jeżeli następuje ograniczenie zatrudnienia w wyniku np. połączenia dwóch stanowisk pracy. Sądy wskazują, że spełnienie przez pracownika warunków nabycia prawa do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką jego wyboru do zwolnienia z pracy w ramach racjonalizacji przez pracodawcę zatrudnienia.
