Na czym polega instytucja rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków?
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Umowa rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków jest jedną z umów majątkowych, które mogą być zawarte na czas trwania związku małżeńskiego. Dla jej ważności wymagana jest forma aktu notarialnego.
Ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków – w czasie trwania małżeństwa – nie różni się niczym od zwykłej rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami. Każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później, oraz samodzielnie zarządza swoim majątkiem. Różnice ujawniają się dopiero z chwilą ustania rozdzielności majątkowej, a więc z reguły z chwilą ustania małżeństwa. Powstaje wtedy obowiązek wyrównania dorobków między małżonkami bądź między jednym z nich a spadkobiercami drugiego.
Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej. Jeżeli umowa majątkowa nie stanowi inaczej, przy obliczaniu dorobków, oprócz przedmiotów nabytych przed zawarciem tej umowy, pomija się:
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.
Do dorobku dolicza się natomiast wartość darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków (np. dzieci) oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób, a także usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka oraz nakłady i wydatki na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.
Aby ustalić, czy istnieje dorobek, należy zestawić dwie wartości: wartość majątku z dnia ustanowienia ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków oraz wartość majątku w dniu ustania tego ustroju. Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia.
Podsumowując, umowa majątkowa małżeńska z wyrównaniem dorobków łączy elementy ustroju rozdzielności majątkowej, w jakiej pozostają małżonkowie w czasie jego trwania, z jednoczesnym zapewnieniem bezpieczeństwa ekonomicznego małżonkowi, który np. zajmuje się wyłącznie wychowaniem dzieci i prowadzeniem domu, a tym samym nie osiąga dochodów. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej ustrój ten gwarantuje kontrahentom pewność co do ważności czynności prawnych dokonanych tylko przez jednego z małżonków.
Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie danego prawa. Jeżeli istnieje spór między stronami w powyższym zakresie, sprawę może rozstrzygnąć sąd.
