Czy przy sporządzaniu testamentu własnoręcznego, muszą być obecni świadkowie?
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Niedawno zmarł mój dziadek. Pozostawił testament, którego treść nie jest po myśli wszystkich członków rodziny. Jedna z osób twierdzi, że testament powinien być unieważniony, gdyż przy jego sporządzeniu pomagano dziadkowi. Czy faktycznie taka pomoc skutkuje nieważnością testamentu?
Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 949 Kodeksu cywilnego, spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości, co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Z powyższego wynika, że testament własnoręczny wymaga spełnienia trzech przesłanek:
1) napisania go w całości pismem ręcznym przez spadkodawcę;
2) podpisania przez spadkodawcę;
3) opatrzenia datą przez spadkodawcę.
W świetle powyższego należy uznać, że tylko testament sporządzony własnoręcznie i wyłącznie przez spadkodawcę nie będzie rodził wątpliwości, co do jego ważności. Z drugiej strony nie można przyjąć, że sytuacja opisana w pytaniu automatycznie spowoduje, że testament będzie nieważny. W mojej ocenie, powyższe będzie uzależnione od zakresu ingerencji osób trzecich w spisanie ostatniej woli spadkodawcy. Jeśli przykładowo testament spisała osoba trzecia i podała go do podpisu spadkodawcy, to taki dokument będzie nieważny. Jeżeli jednak pomoc spadkodawcy przy sporządzaniu testamentu polegała na podaniu kartki i długopisu lub przytrzymywaniu kartki, to takie czynności nie będą prowadzić do nieważności testamentu. Za niejednoznaczne i wątpliwe należy uznać podtrzymywanie ręki testatora, który sam nie jest już w stanie utrzymać długopisu, a tym bardziej wodzenie ręką testatora przez osobę trzecią.
Warto jednak pamiętać, że przepis nie zabraniają obecności osób trzecich przy czynności spisywania testamentu własnoręcznego przez spadkodawcę.
Czy przy sporządzaniu testamentu własnoręcznego, muszą być obecni świadkowie?
Przy spisywaniu testamentu własnoręcznego nie muszą być obecni świadkowie. Jedynymi warunkami do uznania testamentu własnoręcznego za ważny są przesłanki wymienione powyżej. Brak świadków przy takiej czynności nie spowoduje zatem nieważności dokumentu.
Należy jednak mieć na uwadze, że kodeks cywilny w niektórych sytuacjach wymaga, aby przy ujawnianiu ostatniej woli spadkodawcy obecni byli świadkowie. Powyższe dotyczy przede wszystkim testamentu ustnego, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy. Przy tej czynności musi być obecnych co najmniej trzech świadków.
Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
Szczególną formą testamentu jest również testament podróżny, który dla zachowania ważności wymaga przede wszystkim obecności dowódcy statku (morskiego lub powietrznego) lub jego zastępcy oraz dwóch świadków.
