Niepełnoletni syn sąsiadów uszkodził mi auto. Na jakiej podstawie mogę dochodzić odszkodowania w tej sytuacji i od kogo?
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Syn sąsiadów uszkodził mi auto. W związku z tym, że ten chłopak nie jest jeszcze pełnoletni, na jakiej podstawie mogę dochodzić odszkodowania w tej sytuacji i od kogo?
Odpowiedź na to pytanie należy uzależnić od dokładnego wieku syna sąsiadów. Zgodnie bowiem z art. 426 Kodeksu cywilnego małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. W takiej sytuacji znajdzie zastosowanie art. 427 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru.
Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.
Jak wynika z powyższego przepisu, adresatem roszczenia w związku ze szkodą wyrządzoną przez małoletniego poniżej lat 13 powinna być osoba sprawująca nadzór z mocy ustawy lub umowy, a także osoba sprawująca stałą pieczę faktyczną nad sprawcą szkody. W stosunku do osób małoletnich źródłem obowiązku ustawowego są przede wszystkim postanowienia Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w tym m.in. przepisy dotyczące zasad wykonywania władzy rodzicielskiej, pieczy rodziny zastępczej, kurateli itd.
Należy jednak dla przykładu zaznaczyć, że osoba dysponująca pewnymi atrybutami władzy rodzicielskiej, jednakże w wyniku ingerencji sądowej pozbawiona możliwości sprawowania bezpośredniej pieczy faktycznej nad dzieckiem, w zasadzie nie będzie ponosiła odpowiedzialności z art. 427 kodeksu cywilnego (np. rodzic, któremu sąd orzekający o rozwodzie nie powierzył wykonywania władzy rodzicielskiej, a szkoda została wyrządzona w momencie pozostawania dziecka pod nadzorem drugiego z rodziców).
Powyższy przepis może mieć zastosowanie również w sytuacji, gdy szkodę wyrządził małoletni w wieku powyżej 13 lat, ale tylko wtedy, gdy nie można mu przypisać winy. O odpowiedzialności małoletniego w tej sytuacji decyduje bowiem fakt osiągnięcia dostatecznego stopnia dojrzałości w zakresie rozeznania sytuacji, podjęcia swobodnej decyzji i jej wyrażania.
Jeżeli małoletni powyżej 13 roku życia miał świadomość tego co robi i można mu przypisać winę za powstanie szkody, wówczas odpowiedzialność za szkodę ponosi tylko małoletni na podstawie art. 415 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Nie odpowiadają w takiej sytuacji osoby zobowiązane do nadzoru (np. rodzice) na podstawie art. 427 kodeksu cywilnego.
