Chciałabym własnoręcznie sporządzić testament, jakie warunki musi spełniać taki testament by był ważny?
Czytelnicy pytają –Adwokat
Wojciech Lipka odpowiada.
Chciałabym własnoręcznie sporządzić testament, jakie warunki musi spełniać taki testament by był ważny?
Jedynym sposobem na rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci jest sporządzenie testamentu, które musi odbyć się w odpowiedniej formie. W przypadku niedochowania formy wskazanej przepisami Kodeksu cywilnego testament jest nieważny i wówczas dochodzi do dziedziczenia na podstawie ustawy. Dla ustalenia, czy testament sporządzony został zgodnie z prawem, decydujące znaczenie ma stan prawny z daty czynności i ewentualne późniejsze zmiany przepisów nie wpływające na ważność testamentu.
Należy podkreślić, że testament, to oświadczenie woli wyłącznie jednego spadkodawcy, dlatego wyklucza się sporządzanie tzw. testamentów wspólnych np. małżonków. Testament można w każdym czasie zmienić lub odwołać.
Podstawową formą testamentu jest testament własnoręczny tzw. holograficzny (art. 949 k.c.), który musi być spisany:
- własnoręcznie przez testatora, który potrafi czytać i pisać,
- w języku znanym testatorowi.
Ponadto testament musi być podpisany i opatrzony datą. Nie wymaga dla swej ważności obecności świadków.
Pismo testatora powinno wykazywać indywidualne jego cechy, które umożliwią zidentyfikowanie autora. Dlatego też użycie np. maszyny do pisania lub drukarki komputerowej lub spisanie woli spadkodawcy przez inną osobę powoduje nieważność testamentu. Jak wskazał Sąd Najwyższy, nie czyni zadość wymaganiom formalnym dokument zatytułowany „testament”, obejmujący spisane na maszynie oświadczenie o ofiarowaniu na wypadek śmierci określonego majątku, z zamieszczonym poniżej potwierdzeniem własnoręczności podpisu ofiarodawcy. Jeżeli spadkodawca, np. z powodu kalectwa nie może spisać ostatniej woli ręcznie, to może posłużyć się protezą czy nawet nogą i wówczas przyjmuje się, że tak sporządzone pismo odpowiada zawartemu w ustawie wymaganiu spisania woli przez testatora pismem ręcznym. Testator może również spisać testament posługując się znanym systemem stenograficznym. Wyklucza się sporządzenie testamentu przez osoby niewidome za pomocą pisma brajla.
Zazwyczaj testament sporządzany jest na kartce, który stanowi odrębny dokument, ale przyjmuje się, że może stanowić część innej czynności prawnej lub innego dokumentu (np. jako część listu spadkodawcy skierowanym do spadkobiercy lub innej osoby).
Materiał, na jakim zostało utrwalone pismo spadkodawcy, czy też narzędzie, jakie zostało do tego użyte, nie wpływa na ważność testamentu.
Podpis spadkodawcy w zasadzie powinien składać się z imienia i nazwiska. Przyjmuje się, że inicjały czy parafa nie stanowią prawidłowego podpisu. Możliwe jest złożenie podpisu składającego się wyłącznie z nazwiska, które nie musi być napisane w pełnym brzmieniu (np. jeden człon nazwiska dwuczłonowego). Dopuszcza się podpisanie także pseudonimem, o ile jest on stale używany przez testatora.
Pomimo iż ustawa nie wskazuje, w jakim miejscu testamentu powinien znajdować się podpis spadkodawcy, to przyjmuje się, że nie może znajdować się na początku testamentu, w tekście lub na marginesie pisma i powinien on być pod rygorem nieważności złożony pod pismem zawierającym rozrządzenia na wypadek śmierci, a w razie zamieszczenia podpisu w innym miejscu testament jest ważny jedynie wówczas, gdy związek podpisu z treścią rozrządzenia jest oczywisty. Należy podkreślić, że rozrządzenia, które testator dopisał poniżej podpisu są nieważne i w takim przypadku mogą zostać uznane za nowy testament, o ile zostały opatrzone osobnym podpisem. W przypadku, kiedy testament zawarty jest w liście spadkodawcy, wystarczy umieszczenie podpisu pod całym listem.
Przyjmuje się, że w niektórych sytuacjach brak daty nie wpływa na jego ważność, o ile nie wywołuje wątpliwości co do:
- zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu,
- treści testamentu,
- wzajemnego stosunku kilku testamentów (art. 949 § 2 k.c.).
Na koniec należy podkreślić, że w zasadzie testamentem własnoręcznym można dokonać wszelkich rozporządzeń, jednakże w sytuacji, gdy testament zawiera zapis windykacyjny, to wówczas konieczne jest by został spisany w formie aktu notarialnego.
