Sejm przyjął specustawę o pomocy obywatelom Ukrainy
9 marca 2022 r. Sejm przyjął specustawę o pomocy obywatelom Ukrainy i ich rodzinom w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Przepisy regulują legalizację pobytu, możliwość podjęcia pracy, dostęp do opieki zdrowotnej oraz edukacji, ustanowienie instytucji opiekuna tymczasowego dla dzieci z Ukrainy, które zostały bez opieki osób dorosłych. Obywatele Ukrainy, którzy przybyli do naszego kraju od 24 lutego 2022 r., po potwierdzeniu tożsamości, otrzymają numer PESEL, a pobyt w Polsce będzie uznawany za legalny przez 18 miesięcy, z możliwością przedłużenia.
PESEL
Obywatel Ukrainy będzie składać wniosek o wydanie numeru PESEL w urzędzie gminy. Rejestr PESEL będzie zawierać nową kategorię oznaczenia cudzoziemca, która ma na celu wyszczególnienie numerów osób, które otrzymały go w trybie specjalnym. Dla uchodźców z Ukrainy będzie to oznaczenie UKR.
Świadczenia dla Polaków i Ukraińców
Dla obywateli Polski ustawa przewiduje wypłatę świadczenia osobom oraz podmiotom, które przyjęły pod swój dach osoby uciekające przed wojną. Świadczenie pieniężne może być przyznane maksymalnie na okres 60 dni. Dotyczy to osób fizycznych prowadzących gospodarstwo domowe i podmiotów, które zapewniły uchodźcom zakwaterowanie oraz wyżywienie. W uzasadnionych przypadkach okres wypłaty świadczenia może ulec przedłużeniu (decyduje o tym Rada Ministrów w drodze rozporządzenia o maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego, warunkach jego przyznawania i przedłużania wypłaty). W tej chwili wiadomo, że będzie to kwota 40 zł dziennie na osobę.
Obywatele Ukrainy będą mieć prawo do jednorazowego świadczenia w kwocie 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie (wydatki na żywność, odzież, obuwie, środki higieny, opłaty za mieszkanie). Żeby takie świadczenie uzyskać, należy złożyć wniosek w ośrodku pomocy społecznej. Osobom przybyłym do Polski po 24 lutego 2022 r. będzie także przysługiwać prawo do świadczenia Dobry start, rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz dofinansowanie na pobyt dziecka m.in. w żłobku.
Obywatel Ukrainy, przebywający na terenie Polski, którego członek rodziny powrócił na terytorium Ukrainy w związku z trwającymi działaniami wojennymi, może mieć przyznane świadczenia na zasadach i w trybie ustawy o pomocy społecznej.
Dostęp do rynku pracy
Specustawa gwarantuje obywatelom Ukrainy (których pobyt na terenie RP uznaje się za legalny) dostęp do rynku pracy oraz rejestrację w powiatowym urzędzie pracy. Żeby obywatel Ukrainy mógł skorzystać z takiego rozwiązania, pracodawca musi w ciągu 7 dni powiadomić właściwy urząd pracy o powierzeniu pracy cudzoziemcowi (za pośrednictwem portalu praca.gov.pl). Ukraińcy będą mogli także skorzystać z usług pośrednictwa pracy, porad zawodowych lub szkoleń, pod warunkiem zarejestrowania się w powiatowych urzędach pracy. Taki zapis widnieje w projekcie specustawy.
Specustawa gwarantuje uchodźcom z Ukrainy legalny pobyt na terytorium RP z dostępem do pracy. Żeby podjąć pracę, obywatel Ukrainy nie musi mieć statusu uchodźcy. Obywatele Ukrainy mogą się kontaktować bezpośrednio z urzędami pracy (340 powiatowych i 16 wojewódzkich). Osoby chcące znaleźć pracę mogą także nawiązać kontakt telefoniczny z ogólnopolską infolinią urzędów pracy, Zieloną Linią – tel. 19524.
Specustawa przewiduje zakładanie działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy, którzy legalnie przebywają na terenie Polski. Warunkiem jest uzyskanie numeru PESEL. Gdy pobyt przedsiębiorcy będącego obywatelem Ukrainy, przestanie być legalny, przedsiębiorca będzie wykreślony z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Wszelkie aktualne informacje dotyczące rynku pracy dla Obywateli Ukrainy dostępne są (w języku polskim oraz ukraińskim) na portalu: Zielona Linia
Dostęp do opieki medycznej
Specustawa gwarantuje obywatelom Ukrainy dostęp do publicznego systemu ochrony zdrowia, przewiduje także możliwość świadczenia uchodźcom bezpłatnej pomocy psychologicznej. Narodowy Fundusz Zdrowia zapłaci za każde świadczenie medyczne dla obywatela Ukrainy w publicznej służbie zdrowia. Są jednak wyjątki. Ze świadczeń zdrowotnych wyłączono leczenie uzdrowiskowe oraz rehabilitację uzdrowiskową. Wyłączone jest także podawanie produktów leczniczych wydawanych w ramach programów polityki zdrowotnej Ministra Zdrowia. Dostęp do darmowej opieki medycznej będą mieć ci obywatele Ukrainy, których pobyt w Polsce uznany jest za legalny.
Opiekun tymczasowy
Opiekun tymczasowy będzie sprawować faktyczną opiekę nad dzieckiem, będzie mógł zapisać dziecko do szkoły, zaprowadzić dziecko do lekarza, czy pobierać świadczenia przysługujące dziecku. Taka osoba powinna uzyskać od sądu opiekuńczego zezwolenie do załatwiania spraw dotyczących małoletniego lub jego majątku. Jednostka pomocy społecznej będzie pełnić nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego. Wydatki w postępowaniu o ustanowienie opiekuna tymczasowego ponosi Skarb Państwa.
Placówki opiekuńczo-wychowawcze
Wojewoda będzie mógł zezwolić na prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych, w których będą umieszczane wyłącznie dzieci będące obywatelami Ukrainy. Pobyt w takiej placówce będzie finansowany w budżetu państwa.
Dodatkowe zapisy specustawy
Zawód lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki oraz położnej
Specustawa reguluje możliwość wykonywania zawodu lekarza, lekarze dentysty, pielęgniarki oraz położnej. Szczegóły dostępne są w projekcie specustawy.
Bank Gospodarstwa Krajowego
Bank utworzy specjalny fundusz, z którego będzie finansowana pomoc dla Ukrainy. Utworzona będzie także rezerwa celowa w budżecie.
Bezkarność funkcjonariuszy publicznych
Specustawa gwarantuje funkcjonariuszom publicznym bezkarność za łamanie dyscypliny finansów publicznych i złe gospodarowanie środkami finansowymi, za popełnienie czynu zabronionego działając m.in. w celu ochrony życia, zdrowia wielu osób (w czasie wojny napastniczej przeciwko Polsce, w trakcie działań zbrojnych na terenie naszego kraju, terytorium państwa członkowskiego UE, NATO, albo innego państwa graniczącego z Polską, lub w trakcie okupacji na tych terytoriach). Takiej zasady nie wprowadzono w okresie stanu klęski żywiołowej, stanu wyjątkowego, wojennego, epidemii lub zagrożenia epidemicznego.
PFRON
Środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych mogą być przeznaczane dla uchodźców z Ukrainy w Polsce.
Zakup komputerów
Minister cyfryzacji będzie mieć możliwość zakupu sprzętu komputerowego dla gmin pomagającym obywatelom Ukrainy.
Zamówienia publiczne
Część zamówień publicznych, związanych z pomocą dla obywateli Ukrainy, została zwolniona z procedury przetargowej.
Zdjęcia do dokumentów
Obywatele Ukrainy będą mogli za darmo wykonać fotografie do niezbędnych dokumentów. Na razie nie znamy szczegółów dotyczących miejsc, w których darmowe zdjęcia mogłyby być wykonane.
Trzeba pamiętać o tym, że ustawą w najbliższych dniach, może nawet godzinach zajmie się Senat, który przyjmie ją bez zmian (wówczas ustawa zostanie przekazana Prezydentowi RP do podpisu), lub odeśle ustawę z poprawkami z powrotem do sejmu. Wtedy Sejm będzie rozpatrywać poprawki. Wszystkie powyżej opisane zmiany staną się obowiązujące dopiero po wejściu ustawy w życie. Projekt specustawy przewiduje, że wejdzie ona w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, ale z mocą od 24 lutego 2022 r.
