Słyszałem, że w sytuacji zawarcia wyjątkowo krzywdzącej umowy mogę powołać się na wyzysk i ją unieważnić. Czy to prawda?
Czytelnicy pytają – adwokat Wojciech Lipka odpowiada
Słyszałem, że w sytuacji zawarcia wyjątkowo krzywdzącej umowy mogę powołać się na wyzysk i ją unieważnić. Czy to prawda?
W opisanej sytuacji można zastosować przepisy art. 388 k.c. regulujące instytucję wyzysku. Można ją zastosować w przypadku zawarcia umowy, w której jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo, niedoświadczenie lub brak dostatecznego rozeznania drugiej strony co do przedmiotu umowy, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia. Jednocześnie przyjmuje się, że jeżeli wartość świadczenia jednej ze stron w chwili zawarcia umowy przewyższa co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia wzajemnego to przewyższa je w stopniu rażącym.
Należy zaznaczyć, że przez przymusowe położenie rozumie się stan w którym z uwagi na swoje położenie wyzyskany podejmuje decyzję o zawarciu umowy, której w normalnych warunkach by nie podjął. Z kolei niedołęstwo oznacza niezaradność i brak sprawności w prowadzeniu swoich spraw a niedoświadczenie to brak lub niewystarczające rozeznanie wyzyskanego w zakresie treści i skutków umowy, które cechować powinno przeciętnego uczestnika obrotu.
Nowelą, która weszła w życie 30.06.2022 r. została wprowadzona przesłanka wyzysku w postaci braku dostatecznego rozeznania. Jest to stan, gdy wyzyskujący jest świadomy, że kontrahent nie posiada wiedzy koniecznej do oceny swojej sytuacji po zawarciu danej umowy i wykorzystuje to dla osiągnięcia wygórowanych korzyści.
W przypadku wyzysku wyzyskany może według swego wyboru żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego mu świadczenia albo unieważnienia umowy.
W praktyce instytucja wyzysku ma szerokie zastosowanie przy zawieraniu umów o tzw. pożyczki chwilowe, przy zabezpieczaniu ich spłaty przez przewłaszczenie na zabezpieczenie nieruchomości, których wartość znacznie przekracza pożyczoną kwotę, przy zawieraniu przeważnie przez seniorów różnego rodzaju umów sprzedaży, na mocy których po znacznie zawyżonych cenach kupują artykuły codziennego użytku itd.
Podkreślić należy, iż uprawnienia do żądania sądowej modyfikacji treści umowy lub do jej unieważnienia wygasają z upływem lat trzech od dnia zawarcia umowy, a jeżeli stroną umowy jest konsument – z upływem lat sześciu.
Adwokat Wojciech Lipka specjalizuje się w sprawach rodzinnych, spadkowych, odszkodowawczych, dotyczących nieruchomości roszczeniach z „umów frankowych”.
