„Stawiam na Tolka Banana”
Siedmioodcinkowy serial „Stawiam na Tolka Banana” z 1973 roku należy dziś do klasyki polskich seriali dziecięco-młodzieżowych.
To serial wyjątkowo „praski”. Zdjęcia powstawały m.in. na Stadionie Dziesięciolecia (pierwsze spotkanie Tolka z „bandą” Karioki), na Bazarze Różyckiego (to tu handluje pyzami i fasolką po bretońsku matka jednego z bohaterów – Filipka – grana przez Krystynę Borowicz, zaś sam Filipek pełni rolę posłańca między kupcami), w ogródkach działkowych przy Alei Waszyngtona, na osiedlu Przyczółek Grochowski, przy Wybrzeżu Helskim, a także w Parku Skaryszewskim (na zdjęciu) – właśnie w „Skaryszaku” rozgrywa się ważna scena w odcinku trzecim, gdy interwencja wobec dewastujących parkową infrastrukturę młodocianych wandali kończy się dla tytułowego bohatera zatrzymaniem przez MO (nie trzeba oczywiście dodawać, że „Tolek Banan” nie zostaje zdekonspirowany i może dalej prowadzić swoją szczytną misję). Warto zauważyć, że w tym samym 1973 roku, w którym kręcone były zdjęcia – Park Skaryszewski został wpisany do rejestru zabytków.
Można wręcz powiedzieć, że niemal cała akcja „Stawiam na Tolka Banana” dzieje się na prawym brzegu Wisły, a na brzegu lewym powstały jedynie pojedyncze sceny – kręcone m.in. na Placu Trzech Krzyży czy w hotelu Europejskim. Do popularności serialu przyczyniła się też wpadająca w ucho piosenka tytułowa z muzyką Jerzego Dudusia Matuszkiewicza, której tekst (autorstwa Adama Bahdaja) a zwłaszcza jego pierwsze frazy („stare miał dżinsy / starą koszulę / w dziurawych kamaszach szedł / Z odwagą w sercu / z dumą na twarzy / czy dobrze było czy źle”) potrafi do dziś zanucić lub zaśpiewać wielu widzów „Tolka”.
„Stawiam na Tolka Banana”
Serial zawdzięczał swój sukces świetnemu aktorstwu młodych wykonawców, ale także doskonałym aktorom na drugim planie. Stanisław Jędryka zawsze dbał, by w jego dziecięcych produkcjach pojawiali się aktorzy cieszący się ówcześnie statusem gwiazd polskiego kina. W „Stawiam na Tolka Banana” wystąpili więc m.in. Teresa Szmigielówna, Józef Nowak, Bohdan Łazuka, Zdzisław Maklakiewicz, Stefan Friedmann, Władysław Hańcza i Roman Wilhelmi.
„Stawiam na Tolka Banana” – losy aktorów
Różnie potoczyły się losy szóstki głównych aktorów dziecięcych. Grająca Kariokę Agata Siecińska została malarką i zamieszkała we Francji. Henryk Gołębiewski („Cegiełka”), po wielu życiowych perturbacjach znów jest aktorem filmowym. Andrzej Kowalewicz („Cygan”) i Sergiusz Lach („Filipek”) już nie żyją. A Filip Łobodziński (Julek Seratowicz) jest dziś cenionym dziennikarzem i tłumaczem prozy iberoamerykańskiej, ale w latach dwutysięcznych dał się kilka razy namówić na powrót do aktorstwa (wystąpił m.in. w serialach „Bulionerzy”, „Ekipa” i „Determinator”).
Najdramatyczniej potoczyły się jednak losy Jacka Zejdlera. Po młodzieńczej przygodzie z serialem postanowił zostać zawodowym aktorem. W 1977 roku ukończył łódzką PWSFTviT i zaangażował się do Teatru im. Jaracza w Łodzi. Debiutował tam rolą Gucia w „Ślubach panieńskich” Fredry w reż. Tadeusza Byrskiego. Wielu widziało w nim wtedy kolejnego następcę Zbigniewa Cybulskiego. Zejdler włączył się w działalność Komitetu Obrony Robotników. Na skutek nacisku władz został zwolniony z Teatru im. Jaracza. Zaangażował się wtedy, z pomocą przyjaciół, do Teatru im. Kochanowskiego w Opolu. 2 stycznia 1980 roku popełnił w Opolu samobójstwo odkręcając w swoim mieszkaniu gaz. Choć do dziś niektórzy uważają, że w śmierci dwudziestopięcioletniego aktora maczała palce Służba Bezpieczeństwa.
W 1995 roku Stanisław Jędryka zrealizował film dokumentalny „Tolek Banan i inni” opowiadający o dalszych dziejach życia jego dziecięcych aktorów z serialu, zaś tragicznej historii Jacka Zejdlera poświęcony jest dokument „W starej koszuli, z odwagą w sercu” nakręcony w 2021 roku przez Dariusza Debernego.
Rafał Dajbor
Foto: R.Dajbor
