Zamierzam pożyczyć pewną sumę pieniędzy. Czy są jakieś przepisy, które regulują maksymalną wysokość odsetek w takich przypadkach?
Czytelnicy pytają – radca prawny
Marcin Kluś odpowiada.
Zamierzam pożyczyć pewną sumę pieniędzy. Zgodnie z propozycją umowy, od kwoty pożyczki mają być naliczane odsetki w wysokości 35% w skali roku. Czy taka umowa będzie ważna? Czy są jakieś przepisy, które regulują maksymalną wysokość odsetek w takich przypadkach?
Taka umowa będzie ważna. Odsetki stanowią świadczenie pieniężne, do którego może być zobowiązany dłużnik korzystający z cudzych pieniędzy. Zgodnie z art. 359 § 1 Kodeksu cywilnego, odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. W tej sytuacji, odsetki te wynikałyby z czynności prawnej, którą jest umowa pożyczki.
Trzeba jednak zaznaczyć, że pomimo iż taka umowa będzie ważna, to nie oznacza, że dłużnik będzie zobowiązany do zwrotu odsetek w podanej wysokości. W poruszonej sprawie należy mieć bowiem na uwadze art. 359 § 21 Kodeksu cywilnego, który wskazuje, że maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej (np. umowy pożyczki) nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (aktualnie, w omawianej sytuacji, odsetki maksymalne wyniosłyby 10% w skali roku). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne (art. 359 § 22 Kodeksu cywilnego).
Z powyższego wynika, że nawet w sytuacji, gdy umowa zawiera wygórowane odsetki, umowa ta, chociaż sprzeczna z kodeksem cywilnym, będzie ważna. Jednak w miejsce nieważnych postanowień umowy związanych z wygórowanymi odsetkami, wejdą w/w przepisy o odsetkach maksymalnych. Powyższe wynika również z art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, czynność prawna (np. umowa pożyczki) sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.
Zatem przy tego rodzaju umowie, należne od pożyczkodawcy odsetki będą wynosić 10% w skali roku, niezależnie od postanowień umowy w tym zakresie.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że powyższe, nie jest jedynym sposobem zwalczania nadmiernych odsetek naliczanych w związku z zawartą umową. W zależności od okoliczności danej sprawy, można dodatkowo powołać się na sprzeczność danej umowy lub jej części z zasadami współżycia społecznego albo na nadużycie prawa, o którym mowa w art. 5 Kodeksu cywilnego. W myśl tego przepisu, działanie pożyczkodawcy ocenione przez sąd jako sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego, nie będzie uważane za wykonywanie prawa i nie skorzysta z ochrony.
W pewnych sytuacjach można również domagać się przed właściwym sadem waloryzacji świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy na podstawie art. 3581 § 3 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po zawarciu umowy, sąd mógłby po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spłaty długu, pomimo, że kwestie te były ustalone w umowie.
Redukcja odsetek przy użyciu wspomnianych sposobów, wydaje się dopuszczalna niezależnie od miarkowania długu przy zastosowaniu przepisów o odsetkach maksymalnych.
