Adwent – czas oczekiwania
Adwent, czas oczekiwania chrześcijan na narodzenie Jezusa oraz Wigilia Bożego Narodzenia będąca kulminacją adwentu, to szereg zwyczajów.
Adwent
Adwent zaczyna się w niedzielę na cztery tygodnie przed Bożym Narodzeniem i trwa do Wigilii włącznie. W tym okresie w kościele dominuje w liturgii kolor fioletowy. Tradycją są odprawiane o świcie msze, zwane roratami. Ich nazwa pochodzi od początkowych słów pierwszej pieśni śpiewanej na początku mszy, które brzmią: „rorate cæli desuper” i znaczą tyle, co: „spuśćcie rosę niebiosa”. Są to msze ku czci Maryi Panny, na pamiątkę tego, że przyjęła dobrą nowinę od archanioła Gabriela, zwiastującego, iż zostanie Matką Syna Bożego. Charakterystycznym elementem rorat jest zapalanie świecy roratnej, która symbolizuje Najświętszą Maryję Pannę i jest umieszczana blisko ołtarza.
Adwent, z punktu widzenia liturgii Kościoła katolickiego, można podzielić na dwa etapy: pierwszy trwa do 16 grudnia i jest czasem szczególnego oczekiwania na powtórne przyjście Jezusa Chrystusa oraz okres od 17 grudnia do 24 grudnia, który jest czasem bezpośredniego przygotowania do uroczystości Narodzenia Pańskiego.
Adwent starano się przeżywać we wspólnocie rodzinnej, jak i sąsiedzkiej. Na wsi zbierano się na wspólne przędzenie, darcie pierza, naprawę ubrania czy domowych sprzętów. Przy okazji tych spotkań odmawiano modlitwę różańcową, śpiewano pieśni adwentowe, a także pieśni o tematyce obyczajowej, które przekonywały swoją treścią o potrzebie życia zgodnego z Bożymi przykazaniami. Te pieśni pouczały, że złe uczynki są karane przez Boga lub przez tzw. los, a życie dobre, pobożne i piękne – będzie nagrodzone.
Wspólne czytanie Pisma Świętego
W adwentowe wieczory czytano wspólnie Pismo Święte, żywoty świętych, podręczniki z duchowości katolickiej, a także polską literaturę klasyczną. Pobożni katolicy wiedzieli, że trzeba przed Panem stanąć z dobrymi uczynkami, dlatego starano się podczas Adwentu wzajemnie sobie pomagać, szczególnie ludziom starszym i biednym.
Pięknym zwyczajem była na wsi tzw. szara godzina. Pod wieczór, gdy już skończono codzienne zajęcia gospodarskie, gdy robiło się coraz ciemniej, wszyscy domownicy zbierali się w kuchni. Modlono się i rozważano w ciszy swoje życie. Starsi opowiadali dzieciom i wnukom o zwyczajach i tradycjach.
Szopki, gwiazdy do chodzenia po kolędzie, świąteczne ozdoby
W czasie Adwentu młodzież przygotowywała szopki i gwiazdy do chodzenia po kolędzie. Robiono próby do inscenizacji Herodów lub Jasełek. Przygotowywano świąteczne ozdoby, a także prezenty.
Podłaźniczka
Podobnie było ze świątecznymi ozdobami, które używano nawet zanim przyjęło się, że Bożemu Narodzeniu towarzyszy choinka. Wcześniej w polskich domach była tzw. podłaźniczka. To czubek jodły, świerka lub sosnowa gałąź zawieszana pod sufitem.
Jemioła
Na Mazowszu od podłaźniczki popularniejsza była jemioła. Jemiołę wieszano pod sufitem wraz z ozdobami, bo wierzono, że jej pędy sprowadzały do domu szczęście i bogactwo. Bywało, że wykorzystywano ją do przygotowywania wianków adwentowych.
Czym jest wianek adwentowy?
To wieniec w formie okręgu, składający się z gałązek choinki, na których umieszcza się cztery świece, symbolizujące cztery niedziele adwentu. Wieniec przyjął się w Polsce dopiero w XX wieku za sprawą ewangelików i kolonistów niemieckich. Wymyślił go bowiem w połowie XIX wieku ewangelicki pastor z Hamburga Johann Hinrich Wichern. W wieńcu co niedzielę zapala się kolejną świecę, z których każda symbolizuje co innego. Pierwsza jest symbolem pokoju, druga wiary, trzecia miłości, czwarta nadziei.
Kalendarz adwentowy
Podobnie jest z popularnym dziś kalendarzem adwentowym, który służy do odliczania dni od pierwszego dnia adwentu do Wigilii Bożego Narodzenia. Też przyszedł do nas z Niemiec.
Choinka
Dzisiaj najważniejsza jest choinka. Do Polski przynieśli ją niemieccy protestanci na przełomie XVIII i XIX wieku i początkowo spotykana była jedynie w miastach. Najpierw w Wielkopolsce, a dopiero potem na Mazowszu.
Czym zdobiono choinkę? Zanim na początku XIX wieku zaczęto produkować szklane bombki, popularne były orzechy, pierniczki, tzw. rajskie jabłuszka i ozdoby robione z nitek lub włóczki na szydełku, a także te robione z papieru, bibułki, słomy itd. Każda z ozdób na choince miała swoje znaczenie. Na przykład papierowe łańcuchy miały przypominać o zniewoleniu grzechem.
Gwiazda betlejemska
Gwiazda betlejemska, którą umieszczano na szczycie drzewka, miała pomagać w dotarciu do domu z dalekiej podróży. Z kolei oświetlenie choinki broniło dostępu złym mocom i wskazywało na Chrystusa jako światło dla pogan. Jabłka symbolizowały biblijny owoc, który skusił pierwszych rodziców. Orzechy zawijane w sreberka miały nieść dobrobyt i siłę. Dzwonki symbolizowały radosne nowiny. Anioły zaś opiekę nad domem. A samo drzewko stanowiło symbol Chrystusa jako źródła życia.
W Polsce choinkę ubierano w wigilijny poranek, gdyż wieczór i wieczerza były ostatnim aktem adwentu. Przecież w nocy rodził się Bóg.
Małgorzata Karolina Piekarska
