Zagłębie produkcyjne w Rembertowie – Fabryka Abratańskiego28 sierpnia 2025, 16:11

Pierścienie tłokowe do silników samochodowych, lotniczych i maszyn parowych, wyroby dla zakładów Amunicyjnych „Pocisk” to część produkcji, która była wytwarzana w Zakładach Mechanicznych i Odlewni Żelaza inżyniera Jana Abratańskiego.

Odlewnia powstała w latach 1923-1930 przy ul. Żwirki 28 – obecnie Cyrulików 91. Budynek fabryczny stanowiła parterowa hala położona wzdłuż ul. Konstantynowskiej – obecnie Fiszera. W 1928 r. zbudowano przylegający do hali budynek warsztatowy. W roku 1929 na terenie zakładu pojawiła się także stajnia, garaże, magazyn, elektrownia, portiernia oraz pomieszczenia socjalne dla pracowników. Po modernizacji głównej hali odlewni w roku 1930, w 1935 r. rozpoczęła się budowa drugiej, nowocześniejszej elektrowni. Jej ceglany komin był wtedy najwyższym i charakterystycznym punktem Rembertowa. Tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego, 28 lipca 1944 r. harcerze Szarych Szeregów wywiesili na kominie biało-czerwoną flagę.

Odlewnia Żelaza i Metali inżyniera Jana Abratańskiego szczyciła się wysokim poziomem produkcji. Podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w roku 1928, Państwowym Zakładom Inżynieryjnym z siedzibą w Warszawie przyznano Mały Złoty Medal za opracowanie i wykonanie 4-cylindrowego silnika do samochodu osobowego.

Jaki to ma związek ze wspomnianą Odlewnią? Taki, że zakład Abratańskiego dostarczał części do tego silnika, zatem miał w tym sukcesie swój udział.

Z informacji prasowych z września 1936 r. wynika, że Zakłady Mechaniczne i Odlewnia Żelaza inż. Jan Abratański i S-ka Spółka firmowo-komandytowa w Rembertowie, była pierwszą w kraju wytwórnią pierścieni tłokowych dla silników lotniczych.

Produkowała również imadła ślusarskie. Imadła Abratańskiego stały się elementem wyposażenia Politechniki Lwowskiej, o czym widnieje informacja w programie uczelni na rok akademicki 1939/40. Można się przy tych imadłach uśmiechnąć i zadać pytanie, ale o co w tym komunikacie chodzi? Otóż o to, by zdać sobie sprawę z tego, jak bardzo ówczesny Rembertów był ważnym zagłębiem produkcyjnym.

Fabryka w kluczowym momencie zatrudniała ok. 50 osób. Uległa częściowemu zniszczeniu w 1944 r. podczas ostrzału artyleryjskiego i bombardowania przez lotnictwo radzieckie. Po II wojnie światowej zakład przejęło i znacjonalizowało państwo. Odlewnia weszła w skład tzw. Grupy Technicznej.

Stacja Rembertów

Przy ul. Fiszera 36 w Rembertowie, w miejsce budynków po dawnej odlewni żeliwa i metali Jana Abratańskiego powstanie apartamentowiec oraz budynek mieszkalny. Stacja Rembertów, tak nazywa się inwestycja, to m.in. 62 mieszkania w trzypiętrowym bloku mieszkalnym o powierzchni od 28 do 77 mkw.
Wyremontowany zostanie również przedwojenny dom przy Cyrulików 91/93, w którym jeszcze niedawno mieszkała rodzina założyciela fabryki. Budynek znajduje się w gminnej ewidencji zabytków, jest także chroniony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, dzięki czemu podczas prac będą zachowane różne detale, w tym kształt i kąt nachylenia dachu czy architektoniczne elementy elewacji. W domu powstaną dwa duże mieszkania o powierzchni 86 i 180 mkw. Inwestor zaplanował remont elewacji, naprawę kolumn i opasek okiennych tego przedwojennego budynku. Dom ma zostać odbudowany bez zmiany jego wyglądu zewnętrznego. Budowa bloku mieszkalnego rozpocznie się pod koniec tego roku, a przebudowa przedwojennego domu zacznie się w 2026 r.

MaG

Zdjęcia
Odlewnia żelaza Jana Abratańskiego – zdjęcie archiwalne, inż. Jan Abratański z rodziną – FB / Dawny Rembertów PL, www.dawnyrembertow.pl
Stacja Rembertów – materiały inwestora
Reklama imadeł – Przegląd Techniczny 1939 r. (domena publiczna)
Reklama Odlewni – Kodeks automobilowy ustawy rozporządzenia polona.pl (domena publiczna)